U noći sa 6. na 7. maj 1993. godine vlasti RS digle uzrak spomenik UNESCO-a. Islamska zajednica (IZ) u BiH danas obilježava Dan džamija sjećajući se zločina kada su, u noći sa 6. na 7. maj 1993. godine, vlasti RS do temelja srušile Ferhat-pašinu džamiju u Banjoj Luci.Kameni ostaci jednog od najznačajnijih vjerskih, kulturnih i historijskih objekata u BiH odvezeni su nakon toga na lokalne deponije. Od jedinstvenog arhitektonskog zdanja, svrstanog na listu svjetskih spomenika UNESCO-a, u centru Banje Luke ostala je samo travnata površina.
Simbol opstanka
Za Bošnjake, ali i dio banjalučkih Srba ovo je i danas jedna od najdubljih rana iz 1993. godine. Vesna Kovačević, Banjalučanka s kojom smo razgovarali ispred gradilišta Ferhadije, kaže da se nadala da se to nikada neće dogoditi.
- Ferhadija je bila nešto drugo. Simbol našeg grada, ponos Banjalučana, ljepotica kraj koje je sve počinjalo i završavalo. Detonacija koja je odjeknula te noći još mi je u ušima i grudima. Bio je to jedan stravičan prizor iza kojeg ostaje samo jedna užasna i bolna praznina - kaže ona.
Za Ferhadijom su plakali Banjalučani, a vjernici usitnjene minirane kamenčiće odnosili su kućama. Simbol suživota jednog grada pretvoren je u jedan veliki mezar, simbolično je devedesetih godina opisivan ovaj zločin.
Devetnaest godina kasnije vjernici čekaju i pomažu obnovu Ferhadije, a Islamska zajednica bije pravnu bitku pred Ustavnim sudom BiH i još čeka isplatu materijalne štete od 64 miliona maraka za rušenje 16 banjalučkih džamija, među kojima je i Ferhadija.
Ubistvo Badića
- Svi banjalučki imami svih ovih godina, a tako i danas, nastoje da se ova tragedija nikada ne zaboravi i nikada i nikome ne ponovi. Današnji je dan simbol stradanja jednog vjerskog i duhovnog bića i posvećen je i svim drugim džamijama uništenim tokom devedesetih godina u BiH - govori nam Kasim Mujičić, predsjednik Medžlisa Islamske zajednice u Banjoj Luci.
IZBiH je 2001. godine dobila urbanističku saglasnost za ponovnu izgradnju džamije Ferhadije. Ipak, pri polaganju kamena temeljca 7. maja 2001. došlo je do nereda i protesta od srpskih nacionalista.
Oko 4.000 demonstranata kamenovalo je i tuklo 300 Bošnjaka koji su prisustvovali ceremoniji postavljanja kamena temeljca. Mnogi su s ozljedama primljeni u bolnice, a Cazinjanin Murat Badić je od posljedica povreda umro 26. maja. Temeljac je postavljen kasnije, u tajnosti, prokopan je temelj i izvađen deponovan historijski kamen, a autentičnu obnovu Ferhadije i danas prate najstručniji arhitekti svijeta.
Šta je rekao banjalučki imam
Ferhadija je bila izgrađena u klasičnom osmanskom stilu 1579. godine i predstavljala je arhitektonski dragulj 16. stoljeća. U kompleksu Ferhadije nalazila su se i tri turbeta, uključujući i ono Ferhat-paše. Ferhadija je bila i mjesto gdje su imami Banje Luke pokretali inicijativu za spašavanje Srba i Jevreja u Drugom svjetskom ratu.
Kada su banjalučki imami saopćili da je srušena Ferhadija tadašnjem muftiji u penziji, hadži hafizu Mehmedu ef. Zahiroviću (1910.-1997.), glavnom imamu džamije Ferhadije, on je rekao:
- Ima nešto što bi bilo gore čak i od ovoga, a to je da smo mi, kojim slučajem, učinili ovo nekome. To bi bilo puno gore za nas.
Crni bilans agresije i genocida
• 614 džamija srušeno do temelja
• 218 mesdžida, također, porušeno
• 69 mekteba zbrisano s lica zemlje
• 61 imam ubijen
Izvor vijesti: Dnevni Avaz